Język hebrajski i jidysz

Język hebrajski zastosowanie

Język hebrajski jest językiem semickim używanym przez ludność żydowską. Pochodzi od języka kanaanejskiego używanego w Ziemi Izraela w starożytności. Język hebrajski zapisywany jest alfabetem hebrajskim, który jest uważany za najstarszy alfabet na świecie wciąż używany do zapisywania żywego języka.

Język hebrajski rozwijał się na przestrzeni tysięcy lat. Najstarsze znaleziska zapisów w języku hebrajskim pochodzą z X wieku p.n.e. W starożytności język hebrajski był językiem potocznym w Królestwie Izraela. Po upadku królestwa w VI wieku p.n.e. przestał być używany jako język mówiony, ale nadal służył jako język liturgiczny i literacki w społecznościach żydowskich.

W XIX wieku nastąpiło odrodzenie języka hebrajskiego jako języka mówionego, kiedy Żydzi zaczęli osiedlać się w Palestynie. Stał się on językiem urzędowym nowo powstałego państwa Izrael w 1948 roku. Obecnie język hebrajski jest językiem ojczystym większości Izraelczyków.

Charakterystyka języka hebrajskiego

Język hebrajski należy do rodziny języków semickich. Jest językiem fleksyjnym, w którym słowa odmieniają się przez końcówki. Posiada trzy rodzaje gramatyczne – męski, żeński i nijaki. Cechą charakterystyczną języka hebrajskiego jest brak samogłosek w zapisie. Tekst zapisany jest wyłącznie spółgłoskami, samogłoski są dodawane w wymowie.

W języku hebrajskim występują dźwięki gardłowe oraz kilka odmian dźwięków “t”. Język hebrajski posiada 22 spółgłoski, z których kilka nie występuje w języku polskim, jak np. alef, het czy ajin.

Zasady akcentowania w języku hebrajskim są skomplikowane. Akcent pada zwykle na ostatnią sylabę wyrazu, ale zależy również od wzorów akcentowych występujących w danym słowie.

Język jidysz

Język jidysz wywodzi się z języka średnio-wysoko-niemieckiego, jednak z biegiem czasu wchłonął wiele elementów z języka hebrajskiego i aramejskiego.

Początki języka jidysz sięgają średniowiecza. W IX-X wieku Żydzi aszkenazyjscy zamieszkujący tereny dzisiejszych Niemiec zaczęli stopniowo przechodzić z języka hebrajskiego i aramejskiego na lokalne dialekty niemieckie. W miarę migracji ludności żydowskiej na wschód, język ten wchłonął wiele elementów ze słowiańskich języków wschodnioeuropejskich.

Język jidysz zawiera dużą liczbę zapożyczeń z języka hebrajskiego. Pochodzą one głównie z literatury religijnej i biblijnej. Z języka hebrajskiego przejęto między innymi słownictwo związane z judaizmem, świętami żydowskimi czy kulturą. Język hebrajski miał też wpływ na gramatykę i składnię jidysz.

Charakterystyka języka jidysz

Język jidysz należy do rodziny języków germańskich. Wywodzi się z średniowiecznej odmiany języka niemieckiego, z którą łączą go pewne podobieństwa gramatyczne i fonetyczne.

Język jidysz charakteryzuje się bogatym zasobem słownictwa. Oprócz słów pochodzenia niemieckiego, zawiera wiele zapożyczeń z języka hebrajskiego i aramejskiego. Stosunkowo dużo jest też słów pochodzenia słowiańskiego, romańskiego i turkijskiego.

W języku jidysz występują typowe dla języków germańskich zjawiska, takie jak odmiana rzeczowników przez przypadki, rodzaje i liczby. Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby, czasy i tryby. Charakterystyczna jest też obecność rodzajników określonych i nieokreślonych.

Pod względem fonetycznym jidysz zachował pewne archaiczne cechy języka niemieckiego. Jednocześnie pod wpływem języków słowiańskich przeszedł proces ubezdźwięcznienia spółgłosek na końcu wyrazu.

Pismo hebrajskie

Pismo hebrajskie ma bardzo długą i bogatą historię. Język hebrajski zapisywany jest alfabetem, który powstał około 1500 p.n.e. Na przestrzeni wieków alfabet hebrajski przeszedł wiele zmian, ale nadal opiera się na pierwotnych znakach.

Najstarszy znany alfabet to paleohebrajski, używany w Królestwie Izraela. W późniejszych wiekach rozwinął się alfabet aramejski, który z czasem wyparł starszą formę zapisu. Po niewoli babilońskiej Żydzi przejęli pismo aramejskie i dostosowali je do języka hebrajskiego, tworząc kwadratowy zapis, który przetrwał do dziś.

We współczesnym piśmie hebrajskim wyróżnia się dwa główne rodzaje pisma:

• Pismo kwadratowe – wywodzi się z aramejskiego, stosowane głównie do zapisu tekstów religijnych.

• Pismo kursywne – wersja kwadratowego pisma, używana powszechnie w tekstach świeckich.

Oba rodzaje pisma są nadal aktywnie wykorzystywane przez współczesnych użytkowników języka hebrajskiego.

Zastosowanie współczesne język hebrajski

Język hebrajski jest obecnie jednym z dwóch oficjalnych języków Izraela, obok języka arabskiego. Po powstaniu nowoczesnego państwa Izrael w 1948 roku, hebrajski został przywrócony jako codzienny język komunikacji po blisko 2000 lat przerwy. Dziś jest podstawowym językiem używanym w Izraelu w administracji, edukacji, mediach i życiu codziennym przez większość ludności żydowskiej.

Język jidysz współcześnie jest używany głównie w diasporze żydowskiej, szczególnie wśród społeczności aszkenazyjskich. Liczba osób posługujących się jidysz systematycznie spada od czasów Holokaustu. Obecnie szacuje się, że na świecie jest ok. 1,5 mln użytkowników jidysz, z czego zdecydowana większość mieszka w USA i Izraelu. Jidysz jest nadal kultywowany jako język tradycji i tożsamości w niektórych żydowskich wspólnotach ultraortodoksyjnych.

Język hebrajski i jidysz mają ze sobą wiele wspólnego. Oba wywodzą się z języka starohebrajskiego i używają pisma hebrajskiego. Jednak na przestrzeni wieków rozwinęły się w odmiennych kierunkach.

Język hebrajski pozostał językiem liturgicznym Żydów, ale przestał być używany w życiu codziennym. Z kolei jidysz stał się potocznym językiem aszkenazyjskich Żydów w Europie Wschodniej. Oba języki przeszły burzliwe dzieje, borykając się z prześladowaniami i próbami wykorzenienia.

Dziś hebrajski odżył jako język nowoczesnego państwa Izrael, podczas gdy jidysz jest używany głównie przez tradycyjne społeczności żydowskie. Oba języki mają jednak ogromne znaczenie dla tożsamości i dziedzictwa żydowskiego. Łączą w sobie starożytność z nowoczesnością, tradycję z postępem. Dlatego warto je pielęgnować i chronić jako cenne dziedzictwo kulturowe.